Bezetting en Bevrijding in Amsterdam

Amsterdamse dames en (waarschijnlijk) Amerikaanse soldaten dansen direct na de Tweede Wereldoorlog op de jazz in de café Casablanca

De herinnering aan de bezetting en het verzet en de blijdschap over de bevrijding tekenen de ontwikkelingen in de jaren vijftig en zestig. Na een traumatische bezettingstijd komt ook in Amsterdam de echte bevrijding tijdens de Wederopbouw, als een nieuwe generatie de verzuiling van zich af danst in de Casablanca op de Zeedijk. Als die nieuwe generatie de armoede van zich af werkt in de drukke haven en op het moderne Schiphol en als die nieuwe generatie het conservatisme van zich af debateert èn ruziet in de gemeenteraad. In een reeks van acht lezingen en twee excursies, legt historicus Dionijs de Hoog u uit over oorlog en verzet in Amsterdam en over de wonderen van de Wederopbouw.

College 1: De Bezetting

Tijdens dit college gaan we in op de situatie tijdens het interbellum direct voorafgaand aan de Duitse inval. Daarna komt de Duitse inval zelf aan bod en de manier waarop de Duitsers Amsterdam bezetten. We behandelen het eerste bezettingsjaar, waarbij de nadruk ligt op de reden waarom juist gebeurtenissen in Amsterdam de houding van de bezetter in heel Nederland veel vijandiger maakten.

College 2: Amsterdam wordt hard aangepakt

Tijdens dit college kijken we naar de manier waarop de bezetting vorm kreeg in zijn tweede fase. Hoe werd de Nederlander behandeld en hoe werd de joodse Amsterdammer buitenspel gezet? Hoe reageerde Amsterdam daarop? We kijken naar het verzet en naar de misdragingen van de Nazi’s. Hoe verliepen de deportaties van de joodse Amsterdammers in deze periode? …maar ook: hoe was het leven voor de rest van de Amsterdammers in deze periode?

College 3: Excursie Tweede Wereldoorlog

Tijdens deze excursie bezoeken we de Hollandsche Schouwburg, waar de joden in Amsterdam werden verzameld voor deportatie. Ook bezoeken we het Verzetsmuseum en het kersverse Holocaustmuseum om te zien wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam gebeurde.

College 4: Hongerwinter en bevrijding

Tijdens dit college gaan we in op het laatste bezettingsjaar, waarin het zuiden bevrijd wordt, maar het noorden en zeker het westen nog lang niet. We behandelen de Hongerwinter in Amsterdam, de laatste stuiptrekkingen van het Duitse gezag en de uiteindelijke bevrijding.

College 5: Excursie Herdenking en Wederopbouw

Tijdens deze excursie te fiets bezoeken we de belangrijkste plaatsen van herdenking in Amsterdam. Ook werpen we een blik op het huidige Gerrit van der Veencollege, waar tijdens de tweede Wereldoorlog de gevreesde Sicherheitsdienst gehuisvest was. In Amsterdam Zuid doen we ook het monument op de Apollolaan aan. Daarna bekijken we de meest opvallende bouwwerken van de Wederopbouw.

College 6: Politiek na de oorlog

Tijdens dit college zien we hoe na de oorlog de eerste PvdA-burgemeester in Amsterdam aan de macht komt. Het is de energieke Arnold Jan d’Ailly, die een gemeenteraad moet leiden waarin de CPN de machtigste partij is. De samenwerking verloopt aanvankelijk goed, totdat de burgemeester zich afkeert van communistische partij, mede als gevolg van de spanningen van de Koude Oorlog. Hij wordt opgevolgd door verzetsman Gijs van Hall die zich sterk maakt voor de aanleg van de IJ-tunnel en ‘de Bijlmer’. Van Hall leidde de stad op een degelijke manier, die hem in de roerige jaren zestig maakte tot het gezicht van het conservatieve establishment. De branie en de blijdschap van die tijd kostten hem de kop.

College 7: Restauratie binnenstad

In dit college gaan we in op de fysieke reparatie van Amsterdam. Na de Tweede Wereldoorlog is het slecht gesteld met de Amsterdamse binnenstad. Een groot deel van de bewoners van die binnenstad is verdwenen en op de plekken waar zij woonden is sloop vaak het enige antwoord dat bestuurders hebben op verkrotting. Er is optimisme en er is geloof in de toekomst. Die toekomst ziet eruit zoals de binnensteden in Amerika… en Rotterdam. Zo moet Amsterdam er ook uit komen te zien! Al vroeg gaan er stemmen op om ook na te denken over het behoud van de oorspronkelijke binnenstad, maar aanvankelijk zijn dat soort ideeën aan dovemansoren gericht.

College 8: De Haven

Tijdens dit college zien we hoe de Na de oorlog krijgt de haven z’n oude functie terug. Er zijn veel scheepswerven en in het oostelijk havengebied bestaat een concentratie op passagiersvervoer naar met name Nederlands-Indië. Als snel is dat passagiersvervoer niet meer vanzelfsprekend, als Indonesië onafhankelijk wordt in 1949. Niet getreurd – met evenveel voortvarendheid krijgt nu de bouw van olietankers een impuls. Die worden groter en groter en dat geldt ook voor de omvang van de haven. Wie werkgelegenheid wil scheppen in Amsterdam, zet dan ook steeds zijn kaarten op de ontwikkeling van de haven.

College 9: Schiphol

Tijdens dit college gaan we in op de situatie van de nationale luchthaven in mei 1945. Het vliegveld was in 1943 zo ernstig beschadigd door Amerikaanse bombardementen dat het niet langer bruikbaar was voor de Duitsers. Diezelfde Duitsers vernietigden het vliegveld zelf volledig aan het einde van de oorlog, zodat Nederland opnieuw moest beginnen met de bouw van een luchthaven. Even spande het erom of Schiphol die eer nog wel gegund werd, maar in 1949 werd definitief de beslissing genomen dat Schiphol haar oude functie van belangrijkste luchthaven terug zou krijgen. De economische motor die Schiphol vrij snel daarna zou worden, heeft Nederland in sterke mate geholpen weer op zijn benen te staan tijdens de Wederopbouw.

College 10: Cultuur en de Stad

Tijdens dit college zien we hoe met de baby-boom van na de Tweede Wereldoorlog de stad verjongt en hoe verjonging tot ontploffing komt tijdens de roerige jaren zestig, als de generatie van de geboortegolf volwassen wordt. Toch was al ver daarvoor veel spanning komen te staan op de strenge aanpak van de Wederopbouw-jaren. Omdat Amsterdam ook de meest vrije stad van Nederland bleef, trok het vrijdenkers en bonvivants uit heel Nederland aan, die nóg meer vrijheid naar de stad brachten. Samen met de echte Amsterdamse jeugd die zich steeds vaker opstandig toont, verzetten zij zich steeds meer tegen de mores van de tijd. Ook de politieke partijen in Amsterdam gaan mee in het verzet van de jeugd.

De werkelijke bevrijding van de Tweede Wereldoorlog komt met weer een opstand tegen de bevelhebbers. Deze keer zijn het de babyboomers die in opstand komen. Zij rekenen definitief af met het opgelegde conservatisme van de wederopbouw. Op ludieke wijze ondergraven ze het establishment en de veiligheid van de welvaart en sociale zekerheid van het Nederland van de jaren zestig zorgt ervoor dat ze dat ook nog eens met een glimlach doen!

Deze collegereeks kunt u door de week volgen of in het weekend. Hij bestaat uit tien bijeenkomsten die steeds op woensdag van 1 uur ’s middags tot drie ’s middags of op zaterdag van 14:30 tot 16:30 wordt gegeven in het Stadsarchief Amsterdam aan de Vijzelstraat 32. De cursus start op door de week op woensdag 3 oktober en in het weekend op 6 oktober 2018. De cursussen eindigen op woensdag 12 december en op zaterdag 15 december. In verband met de meivakantie is er geen college op woensdag 24 oktober en op zaterdag 27 oktober.

Bij deze collegereeks ontvangt u een gratis digitale syllabus.

Prijs: €175,-

Boek dit college hier.